De predikant en de stress die ervaren wordt
01-2020
Eind augustus 2019 is er in het ND een artikel geplaatst van mijn hand met de titel ‘de dominee staat vaak alleen bij conflicten in de kerk’. In het artikel waren wat resultaten opgenomen van een Amerikaans rapport van Pastoral Care Inc. (2018). Daarin kwam onder andere naar voren dat van de predikanten 80 procent ervan overtuigd is dat hun bediening een negatief effect heeft op hun gezin. 65 procent van de predikanten vindt dat hun gezin in een ‘glazen huis’ leeft en ze vrezen niet aan de verwachtingen te kunnen voldoen. 24 procent van de predikantsgezinnen stoort zich aan de kerk en haar effect op het gezin. 52 procent voelt zich overwerkt en kan niet aan de onrealistische verwachtingen van hun kerk voldoen. Destijds hebben Marius Noorloos en Johan Dekens gereageerd op mijn schrijven waaruit blijkt dat zij wel de inhoud snapten maar niet de strekking van het artikel deelden. Ik kreeg zelfs de indruk dat zij het wel mee vonden vallen met de problematiek die ik schetste. Naar mijn mening zou er toch een belletje moeten gaan rinkelen in de kerkelijke wereld, want hoewel de resultaten van ons onderzoek minder extreem lijken te zijn dan bij het Amerikaanse rapport (ligt dat aan de cultuurverschillen?), kun je niet met droge ogen beweren dat het in kerkelijk Nederland wel okay is. Hieronder wat voorlopige resultaten van de Room2C enquête.
Sinds ruim een half jaar staat de enquête op de website van stichting Room2C. Daarop hebben predikanten uit tien verschillende kerkgenootschappen (o.a. CGV, NGK, VGK, PKN, evangelisch, Pinkstergem. en Baptisten) gereageerd. Uit de (anonieme) antwoorden valt op te maken dat het predikanten geweest zijn met en zonder ernstige conflicten in de kerk. Alle respondenten waren nog actief als predikant, waarvan zeven procent zonder gemeente. Bij antwoorden omtrent het effect van het predikantschap op de directe omgeving valt op dat slechts een enkeling ervaart dat het predikantschap een negatieve invloed heeft gehad op zijn of haar huwelijk. De meerderheid ervaart echter wel een negatief effect op het gezin. Op de vraag of vanwege het predikantschap een of meer gezinsleden hun geloof in God heeft verloren geeft bijna een kwart aan dat dit wel de ervaring is en bij een vijfde van de respondenten niet. Bij de vraag of er overwogen is te stoppen met het predikantschap vanwege het effect op het gezin, geeft een kleine meerderheid aan dat zij het stoppen inderdaad hebben overwogen. Zeven procent van de respondenten heeft vanwege conflicten in de gemeente moeten stoppen.
Wat betreft stressfactoren en het effect van het predikantschap zien we dat bijna de helft vanwege een burn-out, overspannenheid of uitputting tijdelijk heeft moeten stoppen met het werk. Een derde geeft aan door frustraties, spanningen of gezondheid ooit het functioneren heeft moeten onderbreken. Bijna twee derde vindt dat het predikantschap niet goed voor je gezondheid is.
Bemoedigend is dat heel veel predikanten die de enquête hebben ingevuld vervulling vinden in het predikantschap, en ze voelen zich redelijk wel gewaardeerd in de gemeente. Dat is wat minder (de een wel de ander niet) door de kerkenraad, wat overigens ook geldt voor het desbetreffende kerkgenootschap. De meerderheid ervaart dat de verwachtingen van de gemeente inclusief de kerkenraad over het functioneren van de predikant niet reëel zijn. De verwachtingen van het kerkgenootschap zijn wel reëel, maar ook al is dat zo, dan is toch de gemiddelde ervaring van de predikanten dat er bij conflicten in de gemeente geen adequate ondersteuning van de predikant door de kerkorganisatie geleverd wordt.
Aangezien we hopen op wat meer reacties op de enquête zullen pas in een later stadium de resultaten hiervan in percentages uitgedrukt worden. Wat we wel al kunnen concluderen is dat er werk aan de winkel is voor predikanten, kerkgangers en kerkgenootschappen. De vraag is of bij alle drie dat ook werkelijk gaat gebeuren. Zetten we samen een stap vooruit of accepteren wij de status quo van dit moment?
Nico Catsburg